Trách nhiệm pháp lý là gì?

I. Khái niệm

Trách nhiệm pháp lý là hậu quả pháp lý bất lợi đối với chủ thể phải gánh chịu. Thể hiện qua việc họ phải gánh chịu những biện pháp cưỡng chế nhà nước. Được quy định trong phần chế tài của các quy phạm pháp luật khi họ vi phạm pháp luật. Hoặc khi có thiệt hại xảy ra do những nguyên nhân khác được pháp luật quy định.

Trách nhiệm pháp lý còn là việc cá nhân, tổ chức cần phải thực hiện nghĩa vụ của mình trước pháp luật. Tùy theo tính chất, mức độ hành vi gây ra cá nhân, tổ chức phải gánh chịu trách nhiệm hình sự, hành chính và bồi thường dân sự.

II. Đặc điểm của trách nhiệm pháp lý

Trách nhiệm pháp lý có những đặc điểm như sau:

– Là một loại trách nhiệm đã được pháp luật quy định. Đây là điểm khác biệt lớn nhất giữa trách nhiệm pháp lý với các loại trách nhiệm xã hội khác như: trách nhiệm chính trị, trách nhiệm đạo đức, trách nhiệm công việc,…(những trách nhiệm mà không được cụ thể hóa trong các văn bản quy định).

– Trách nhiệm pháp lý gắn liền với các chế tài pháp luật mà Nhà nước Việt Nam đã quy định rõ ràng trong các quy phạm pháp luật. Đây cũng có thể được coi là một điểm khác biệt lớn giữa trách nhiệm pháp lý và các loại biện pháp cưỡng chế khác của Nhà nước như: bắt buộc chữa bệnh, giải phóng mặt bằng…

– Trách nhiệm pháp lý là những hậu quả bất lợi đối với công dân, thể hiện rõ qua việc công dân phải chịu những trách nhiệm có thể về hình sự, hành chính, hoặc bồi thường dân sự… theo đúng như quy định của Nhà nước khi xảy ra các hành vi vi phạm pháp luật.

III. Phân loại trách nhiệm pháp lý

Hiện nay, dựa trên tính chất, mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm pháp luật mà công dân phải chịu trách nhiệm tương ứng với từng loại trách nhiệm pháp lý được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật. Trách nhiệm pháp lý được phân chia thành những loại cụ thể như sau:

1. Trách nhiệm hình sự

Trách nhiệm pháp lý hình sự, đây là loại trách nhiệm pháp lý nghiêm khắc nhất mà Nhà nước buộc các chủ thể phạm tội về hình sự theo quy định của pháp luật phải chịu trách nhiệm. Trách nhiệm hình sự là chế tài nặng nề nhất mà Nhà nước sử dụng để trừng trị tội phạm và răn đe, giáo dục những người khác.

Trách nhiệm pháp lý hình sự là trách nhiệm của 1 người đã phạm tội về hình sự và phải chịu sự trừng phạt thỏa đáng theo quy định của Nhà nước. Việc xử phạt những kẻ có tội là 1 cách để phòng ngừa tội phạm, giúp bảo vệ an ninh đất nước và bảo vệ an toàn cho người dân.

2. Trách nhiệm dân sự

Trách nhiệm dân sự là việc các công dân phạm tội buộc phải chịu các biện pháp chế tài nhằm khắc phục những hậu quả, bồi thường cho người bị thiệt hại bởi hành vi vi phạm của mình, thường phải khắc phục bởi tài sản của mình. Trách nhiệm dân sự được quy định tại các Bộ luật Dân sự hay Bộ luật tố tụng Dân sự.

3. Trách nhiệm hành chính

Trách nhiệm hành chính là 1 loại trách nhiệm mà công dân buộc phải thi hành nghĩa vụ do pháp luật Nhà nước quy định đối với các hành vi vi phạm hành chính. Thông thường, trách nhiệm hành chính bao gồm các hình thức: khiển trách, cảnh cáo, phạt tiền, …

Các cấp có thẩm quyền được quyền áp dụng các biện pháp hành chính nói trên thường là Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã (phường, thị trấn); Tòa án nhân dân cấp Huyện,….và các các nhân, tổ chức khác được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật có liên quan.

4. Trách nhiệm pháp lý kỷ luật

Là một loại trách nhiệm pháp lý được áp dụng đối với cán bộ, công chức, viên chức của Nhà nước do các hành vi vi phạm kỷ luật, vi phạm quy tắc trong quá trình hoạt động hoặc vi phạm pháp luật mà chưa đến mức độ truy cứu. Việc xử lý kỷ luật sẽ do Luật Cán bộ, công chức và các luật khác có liên quan quy định…, thường bao gồm các hình thức: đình chỉ, cách thức, buộc thôi việc..

5. Trách nhiệm pháp lý vật chất

Là một loại trách nhiệm pháp lý do người hay tổ chức sử dụng lao động áp dụng với người lao động thuộc quyền sở hữu bằng cách buộc người lao động phải bồi thường những vật chất do các hành vi vi phạm của mình gây ra và làm thiệt hại về tài sản cho người, tổ chức sử dụng lao động.

IV. Truy cứu trách nhiệm pháp lý

Việc truy cứu trách nhiệm pháp lý là hoạt động của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền thực hiện nhằm buộc cá nhân vi phạm phải thi hành. Cơ sở truy cứu trách nhiệm pháp lý sẽ dựa trên hành vi vi phạm của người công dân, căn cứ vào tính chất hậu quả nguy hiểm cho xã hội do hành vi vi phạm gây ra.

Đồng thời, căn cứ vào các yếu tố sau đây:

Căn cứ vào các yếu tố khách quan của vi phạm pháp luật: Các yếu tố thuộc mặt khách 
quan gồm những hành vi trái với pháp luật, gây tổn hại cho xã hội và quan hệ 
nhân - quả giữa hành vi trái pháp luật với sự thiệt hại cho xã hội. Thiệt hại có thể 
là tổn thất về vật chất, tinh thần do hành vi trái pháp luật gây ra.

Căn cứ vào chủ thể của vi phạm pháp luật: Khi chủ thể là cá nhân hay tổ chức có 
năng lực trách nhiệm pháp lý và có những hành vi vi phạm pháp luật. Mỗi loại vi 
phạm đều có quy định riêng về từng chủ thể và được quy định cụ thể trong các văn 
bản quy phạm pháp luật đã được Nhà nước quy định.

Căn cứ vào mặt thuộc chủ quan của vi phạm pháp luật: Mặt chủ quan này bao gồm lỗi, 
mục đích hay động cơ vi phạm. Chủ thể vi phạm có thể cố ý phạm lỗi hoặc vô ý, động 
cơ của tội phạm là lý do để chủ thể thực hiện hành vi vi phạm của mình và gây ra 
kết quả cuối cùng được coi là mục đích của tội phạm.

Căn cứ vào các yếu tố khách thể của vi phạm pháp luật: Đó là những quan hệ xã hội 
đã được pháp luật Nhà nước bảo vệ, những hành vi vi phạm của các cá nhân, tổ chức 
đã làm xâm phạm đến mối quan hệ này thì đều bị xử lý tùy theo tính chất mức độ của 
từng lỗi phạm.

Tùy vào hành vi vi phạm và mức độ hành vi của chủ thể sẽ chịu trách nhiệm pháp lý khác nhau theo quy định với sự điều chỉnh của các luật liên quan khác.

Trên đây là giải đáp chi tiết về vấn đề: Trách nhiệm pháp lý là gì? Nếu còn thắc mắc, vui lòng liên hệ Công ty luật Tư Minh để gặp chuyên gia pháp lý.