CÁC ĐIỂM ĐÁNG CHÚ Ý CỦA 28 LUẬT MỚI ĐƯỢC ÁP DỤNG TỪ NGÀY 1/7/2025

Từ 1-7-2025 chính thức bỏ án tử hình ở 8 tội danh, rút gọn tòa án còn 3 cấp, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

I. Từ ngày 1-7-2025, hệ thống TAND sẽ chuyển sang mô hình 3 cấp: TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực – thay thế cho TAND cấp huyện hiện nay; đồng thời bỏ TAND cấp cao.

Đây là một trong những nội dung nổi bật của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND vừa được Quốc hội thông qua. Theo đó, TAND khu vực sẽ đảm nhận vai trò xét xử sơ thẩm các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động, hành chính cùng các vụ việc khác vốn thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện.

Luật cũng bổ sung quy định về Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế, đồng thời giao Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến việc áp dụng thông luật tại mô hình này.

Ngoài ra, nhiều điều khoản của Luật Tổ chức TAND hiện hành cùng các luật liên quan cũng được sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong tổ chức và thực thi pháp luật.

II. Tăng kiểm sát viên VKSND Tối cao, tổ chức lại hệ thống VKSND, bỏ án tử hình ở 8 tội danh

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) quy định tăng số lượng kiểm sát viên VKSND Tối cao từ tối đa 19 người lên không quá 27 người nhằm bảo đảm nguồn lực thực hiện nhiệm vụ công tố và kiểm sát xét xử của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.

Cùng với đó, hệ thống tổ chức VKSND được điều chỉnh từ 4 cấp hiện nay (tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) xuống còn 3 cấp gồm: VKSND Tối cao, VKSND cấp tỉnh và VKSND khu vực. Hai cấp VKSND cấp cao và cấp huyện sẽ chấm dứt hoạt động kể từ ngày 1-7-2025.

Cũng từ thời điểm này, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự chính thức loại bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh gồm:

Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân
Gián điệp
Phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của Việt Nam
Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh
Vận chuyển trái phép chất ma túy
Tham ô tài sản
Nhận hối lộ
Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược

Theo quy định mới, những người đã bị tuyên án tử hình về 8 tội danh trên trước ngày 1-7-2025 sẽ không phải thi hành án tử mà được chuyển sang hình phạt tù chung thân.

Riêng đối với tội tham ô tài sản và nhận hối lộ, Luật sửa đổi bổ sung quy định: người bị kết án tù chung thân chỉ được xem xét giảm án nếu đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản do phạm tội mà có và có thái độ hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong điều tra, xử lý tội phạm, hoặc lập công lớn.

Bên cạnh đó, Luật cũng bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy, chỉ xử lý hình sự đối với những trường hợp đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc cai nghiện nhưng vẫn tiếp tục sử dụng, nhằm tăng hiệu quả quản lý và hạn chế lạm dụng xử lý hình sự không cần thiết.

III. Luật BHXH 2024: Mở rộng đối tượng bắt buộc, giảm thời gian đóng, bổ sung nhiều chính sách an sinh mới

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 chính thức mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm: chủ hộ kinh doanh có đăng ký, người lao động làm việc không trọn thời gian, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã và người quản lý doanh nghiệp không hưởng lương. Đây là bước tiến nhằm tăng độ bao phủ an sinh và đưa BHXH đến gần hơn với người lao động phi chính thức.

Luật cũng giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm, tạo điều kiện cho nhiều người lao động sớm đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhất là lao động cao tuổi hoặc có thời gian tham gia ngắt quãng.

Bên cạnh đó, Luật bổ sung chế độ thai sản và tai nạn lao động cho người tham gia BHXH tự nguyện. Cụ thể, ngân sách nhà nước sẽ hỗ trợ trợ cấp thai sản 2 triệu đồng mỗi con đối với người lao động nữ thuộc diện này.

Đáng chú ý, tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội được điều chỉnh giảm từ 80 xuống 75 tuổi, riêng người nghèo có thể được hưởng từ 70 tuổi. Chính sách này nhằm tiến tới xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, bao gồm: trợ cấp hưu trí xã hội, BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và bảo hiểm hưu trí bổ sung.

Ngoài ra, Luật cũng bổ sung quy định trợ cấp hàng tháng cho người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đến tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội, qua đó tăng tính liên kết và chuyển tiếp giữa các tầng bảo hiểm trong hệ thống.

IV. Khám chữa bệnh BHYT không phân biệt địa giới hành chính

Luật Bảo hiểm y tế 2024 có hiệu lực từ 1-7-2025, với nhiều điểm mới đáng chú ý, trong đó có mở rộng đối tượng tham gia BHYT bắt buộc do ngân sách nhà nước đóng hoặc hỗ trợ đóng. Các đối tượng mới bao gồm: người từ đủ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp tuất hằng tháng; người từ đủ 70 đến dưới 75 tuổi thuộc hộ cận nghèo đang hưởng trợ cấp tuất; nhân viên y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản; người tham gia lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.

Quy định mới nhằm mở rộng phạm vi thụ hưởng chính sách BHYT, đặc biệt với người cao tuổi, người có hoàn cảnh khó khăn và những người trực tiếp chăm sóc sức khỏe nhân dân ở vùng sâu vùng xa hoặc tham gia bảo vệ an ninh cơ sở.

Luật cũng quy định thông tuyến khám chữa bệnh BHYT trên toàn quốc, không phân biệt địa giới hành chính theo tỉnh. Người tham gia BHYT được hưởng 100% mức hưởng khi khám, chữa bệnh tại cơ sở BHYT ban đầu ở bất kỳ địa phương nào trong cả nước, hoặc khi điều trị nội trú tại cơ sở khám chữa bệnh cấp cơ bản toàn quốc.

Người bệnh cũng được hưởng 100% mức hưởng khi khám, chữa bệnh tại các cơ sở từng được xác định là tuyến huyện trước ngày 1-1-2025, kể cả khi cơ sở đó đã được nâng cấp. Đặc biệt, trong trường hợp mắc bệnh hiếm hoặc bệnh hiểm nghèo, người bệnh có thể được khám chữa bệnh trực tiếp tại cơ sở cấp chuyên sâu mà không cần qua tuyến dưới.

Luật cũng điều chỉnh điều kiện hưởng BHYT 5 năm liên tục: người bệnh sẽ được quỹ BHYT chi trả 100% chi phí trong trường hợp phần đồng chi trả vượt quá 6 lần mức tham chiếu (tương đương 14,04 triệu đồng từ 1-7-2025), nếu khám chữa bệnh đúng tuyến, theo quy trình chuyển tuyến, hoặc trái tuyến trong trường hợp cấp cứu.

V. Luật Thuế GTGT 2024: Mở rộng đối tượng chịu thuế, bổ sung quy định cho thương mại điện tử, siết chặt điều kiện khấu trừ

Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) sửa đổi năm 2024 có nhiều điểm mới đáng chú ý, tập trung vào mở rộng đối tượng chịu thuế, điều chỉnh thuế suất, bổ sung quy định với kinh doanh số và thương mại điện tử, đồng thời siết chặt điều kiện chứng từ thanh toán nhằm tăng cường hiệu quả quản lý thuế.

Cụ thể, luật bổ sung quy định về người nộp thuế GTGT, trong đó bao gồm:

– Nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở tại Việt Nam nhưng thực hiện hoạt động thương mại điện tử;

– Tổ chức quản lý nền tảng số thực hiện khấu trừ và nộp thay nghĩa vụ thuế cho nhà cung cấp nước ngoài và cá nhân kinh doanh trên sàn thương mại điện tử.

Về đối tượng không chịu thuế, luật đã loại bỏ một số loại hàng hóa, dịch vụ ra khỏi danh mục miễn thuế như: phân bón, máy móc chuyên dùng cho nông nghiệp, tàu đánh bắt xa bờ, dịch vụ chứng khoán. Những mặt hàng này sẽ được chuyển sang chịu thuế GTGT với mức 5% hoặc 10%, tùy trường hợp.

Đồng thời, thuế suất 0% được mở rộng áp dụng cho một số trường hợp như:

– Dịch vụ vận tải quốc tế;

– Công trình xây dựng, lắp đặt ở nước ngoài;

– Hàng hóa bán tại khu vực cách ly cho người xuất cảnh;

– Dịch vụ xuất khẩu như cho thuê phương tiện vận tải ngoài lãnh thổ Việt Nam, dịch vụ hàng không, hàng hải phục vụ vận tải quốc tế.

Đáng chú ý, từ ngày 1-7-2025, để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ có giá trị dưới 20 triệu đồng, người nộp thuế bắt buộc phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, trừ một số trường hợp đặc thù được quy định riêng. Quy định này nhằm siết chặt điều kiện khấu trừ và chống gian lận thuế.

VI. Áp dụng công nghệ vào lĩnh vực công chứng

Luật Công chứng 2024 có hiệu lực từ ngày 1-7-2025 với nhiều điểm mới đáng chú ý như bổ sung quy định về công chứng điện tử, cho phép công chứng trực tiếp và trực tuyến với yêu cầu về bảo mật, chữ ký số, thiết bị kỹ thuật, nhằm hiện đại hóa dịch vụ công chứng.

Luật quy định rõ việc ký công chứng phải được thực hiện trước sự chứng kiến của công chứng viên và phải được ghi lại bằng hình ảnh lưu trong hồ sơ. Đồng thời, bỏ quy định yêu cầu bên ủy quyền và bên được ủy quyền phải cùng đến tổ chức công chứng.

Luật cũng nâng chuẩn đào tạo công chứng viên, yêu cầu tập sự 12 tháng, kể cả với thẩm phán, luật sư có kinh nghiệm. Mở rộng đối tượng được thành lập văn phòng công chứng, cho phép doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh mở văn phòng tại cấp huyện.

Bên cạnh đó, luật xác định rõ phạm vi công chứng, thẩm quyền của công chứng viên, các giao dịch bắt buộc phải công chứng và thay đổi thuật ngữ “thù lao công chứng” thành “phí, giá dịch vụ công chứng” cho phù hợp thực tiễn.

VII. Mở rộng đối tượng bảo vệ của Luật Phòng, chống mua bán người

Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 có hiệu lực với nhiều điểm mới đáng chú ý như mở rộng đối tượng được bảo vệ, bao gồm: nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, người dưới 18 tuổi đi cùng, người thân thích của nạn nhân và cá nhân tham gia hỗ trợ hoặc phòng, chống mua bán người.

Luật bổ sung nguyên tắc lấy nạn nhân làm trung tâm, tôn trọng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nạn nhân, bảo đảm bình đẳng giới. Trong một số trường hợp, nạn nhân vi phạm pháp luật do bị mua bán có thể không bị xử lý hình sự hoặc hành chính.

Chính sách hỗ trợ cũng được mở rộng, bao gồm hỗ trợ y tế, phiên dịch, pháp lý, học nghề, tư vấn việc làm, trợ cấp khó khăn, vay vốn và hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế trong năm đầu nếu chưa có thẻ bảo hiểm.

Luật nghiêm cấm mọi hành vi mua bán người, trong đó có cả hành vi thỏa thuận mua bán người từ khi còn là bào thai, nhằm ngăn chặn từ sớm các hành vi vi phạm.

Đồng thời, luật tăng cường hợp tác quốc tế trong phòng, chống mua bán người trên cơ sở tuân thủ pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế có liên quan. Các quy định về tiếp nhận, xác minh, bảo vệ nạn nhân cũng được hoàn thiện, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân và gia đình trong công tác phòng, chống mua bán người.