XÁC ĐỊNH TỘI DANH HÌNH SỰ

• Tội phạm là gì? Định tội danh hình sự là gì?
• Định tội danh hình sự là gì?
• Đặc điểm của định tội danh hình sự

TỘI PHẠM LÀ GÌ ?

• Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý,
  • xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc,
  • xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức,
  • xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân,
  • xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.
• Như vậy, hành vi nguy hiểm cho xã hội được xác định là tội phạm khi hội đủ các yếu tố cấu thành tội phạm và xâm phạm đến các quan hệ xã hội mà Bộ luật Hình sự bảo vệ.
• Tuy nhiên, cũng theo khoản 2 Điều 8 Bộ luật này, những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác.

ĐỊNH TỘI DANH HÌNH SỰ?

Đặc điểm của định tội danh hình sự

• Xác định đúng đắn, khách quan các tình tiết thực tế;
• Nhận thức đúng các quy phạm pháp luật trong Bộ luật Hình sự;
• Lựa chọn đúng quy phạm pháp luật hình sự để đối chiếu các dấu hiệu cấu thành tội phạm được quy định trong quy phạm đó với các tình tiết khác quan của hành vi phạm tội trên thực tế.

Quá trình định tội danh bao gồm 3 giai đoạn cơ bản:

• Làm sáng tỏ những dấu hiệu chung đặc trưng nhất của hành vi;
• Làm sáng tỏ hành vi phạm tội đó thuộc loại tội phạm nào và được quy định ở chương nào của Bộ luật Hình sự;
• Chỉ rõ cấu thành tội phạm về tội cụ thể nào được áp dụng.

CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH TỘI PHẠM

Chủ thể

• Chủ thể của tội phạm là con người cụ thể đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội được luật hình sự quy định là tội phạm, có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi theo quy định của pháp luật hình sự.
• Trong đó, năng lực trách nhiệm hình sự là khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của người phạm tội. Tuổi chịu trách nhiệm hình sự được quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.
• Như vậy, cần phân biệt giữa chủ thể của tội phạm và chủ thể phải chịu trách nhiệm hình sự. Chủ thể của tội phạm chỉ có thể là cá nhân, chủ thể phải chịu trách nhiệm hình sự có thể là cá nhân, pháp nhân thương mại.

Mặt chủ quan

1. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra (lỗi cố ý trực tiếp);
2. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra (lỗi cố ý gián tiếp).

1. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được (vô ý vì quá tự tin);
2. Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó (vô ý do cẩu thả).

Khách thể

Mặt khách quan

• Hành vi nguy hiểm cho xã hội;
• Hậu quả nguy hiểm cho xã hội;
• Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả của tội phạm.
• Ngoài ra còn có các dấu hiệu khác như: phương tiện, công cụ, phương pháp, thủ đoạn, thời gian, địa điểm, thực hiện tội phạm.

CÁC BƯỚC XÁC ĐỊNH TỘI DANH

Bước 1. Xác định tội phạm

Bước 2. Đối chiếu hành vi bị truy tố các dấu hiệu cấu thành tội phạm của tội danh bị truy tố

Bước 3. Ban hành văn bản áp dụng pháp luật